Blog Krzysztofa Matysa

Podróże i coś więcej.

Tag: albania

Albania Edwarda Maliszewskiego

Dzięki uprzejmości pani Hanny Łukasik-Ciężkiej trafiła do mnie wyjątkowa książka, wydana w Warszawie w 1913 roku, nakładem Księgarni Wincentego Jakowickiego, „Albania” Edwarda Maliszewskiego. Niewielka, licząca sobie sześćdziesiąt kilka stron praca, zawiera czarno-białe ilustracje i mapę zachodniej części Bałkanów.

Strona tytułowa

Ze wzruszeniem przewracałem pożółkłe stronice, w pierwszej kolejności szukając w treści tego, co już wiem, co przeczytałem w książkach o sto lat późniejszych, co widziałem na własne oczy nie raz odwiedzając Albanię. Pięknie jest, gdy można dobrze znane miejsca znaleźć w publikacji sprzed wieku, gdy można porównać, dostrzec zmiany, popatrzeć na lubiany kraj oczami ludzi z początku XX stulecia.

Edward Wacław Maliszewski (urodzony w Warszawie w 1875 roku) to dziennikarz, historyk i etnograf. Wśród jego prac znajdujemy publikacje o Białorusi, Czarnogórze, Polakach na Litwie, Śląsku i Pomorzu. Zmarł w 1928 roku, pochowany został na warszawskich Powązkach.

Zobacz blog w całości poświęcony Albanii.

Cerkiew w Gracanicy

Na samym początku publikacji autor wyjaśnia powody, dla których zajął się akurat tym tematem:

„Kraj, na który obecnie ma zwrócone oczy cała Europa, był do ostatnich czasów jednym z najgłuchszych, najbardziej zamkniętych, najmniej znanych zakątków naszej części świata” (s.7).

Spis treści

Książka ukazała się w 1913 roku, chodzi więc o pierwszą wojnę bałkańską, w wyniku której na mapie Europy pojawiła się Albania. Bałkany Zachodnie koncentrowały wówczas uwagę światowej opinii publicznej i jak wiadomo, to właśnie wydarzenia z tego regionu doprowadziły niebawem do wybuchu I wojny światowej.

Mapa Bałkanów Zachodnich

Pisząc o granicach nowopowstałej Albanii autor zwraca uwagę na trudności w ich wyznaczeniu, o tym, że „w okręgach Ipeku, Djakowy, Prizrenu i Skoplij [pisownia oryginalna] Albańczycy są tak zmieszani z Serbami, że przeprowadzenie w nich granicy etnograficznej między obu narodowościami jest absolutnym niepodobieństwem” (s.8). Cały rozdział poświęcony jest „pograniczu albańsko-serbskiemu”, w którym od razu trafiamy na fotografie rynku w Prizrenie i ulicy w Prisztinie. Miasta te dobrze znają nasi turyści, bo znajdują się one na trasie wycieczki Alabnia i Kosowo, podobnie jak i Gracanica, z której piękna, średniowieczna cerkiew również znalazła się w tej książce (s.51).

Wiele w niej smaczków, o których i dziś, przewodnicy opowiadają uczestnikom wycieczek. Na przykład w rozdziale „Mieszkańcy, język, wyznanie” pojawia się taki fragment:

„Albańczycy są stale uzbrojeni od stóp aż do głów i nader chętnie przy najmniejszych nieporozumieniach uciekają się do broni. Każde jednak zabójstwo musi być pomszczone. Rodzina zabitego jest do tego wprost zobowiązana przez zwyczaj miejscowy. Jeżeli się nie ma możności pomszczenia na samym zabójcy, wówczas zabija się jego ojca, syna, brata lub krewniaka” (s.17).

Nasz film o Albanii:

Lektura tej książki, przed ponad wiekiem opublikowanej, każdemu bliżej zainteresowanemu Albanią, sprawić musi niemałą przyjemność. Tak też było i w moim przypadku.

Zobacz też: Albania to nie Afganistan!

Edward Maliszewski, Albania, Warszawa 1913. Nakładem księgarni Wincentego Jakowickiego. Drukiem Piotra Laskauera.

Wycieczka Albania i Kosowo

Wycieczki w kilku obrazkach

Świat zmienia się tak szybko, że blog oparty o słowo pisane stracił nieco na znaczeniu. Zyskały za to inne kanały komunikacji, głównie media społecznościowe z Facebookiem i Instagramem na czele. Obrazy stały się bardziej istotne, stąd też wziął się pomysł na ten post.

W kilku zdjęciach postaram się przedstawić część naszych wycieczek.

Armenia. Kierunek, który promuję od lat. Zachęcam, tłumacze, opowiadam… Na tym blogu jest sporo artykułów (tag: armenia). Powstał też osobny serwis: armenia.krzysztofmatys.pl

Klasztor Norawank

Długo niedoceniana, pozostawała w cieniu sąsiedniej Gruzji. Teraz nadrabia stracony czas. Coraz więcej turystów wie, że warto się tam wybrać oraz, że Armenia atrakcjami wcale nie ustępuje Gruzji, a zdaniem wielu osób, nawet ją przewyższa. Najważniejsze atuty w wielkim skrócie: góry (piękny Kaukaz), wspaniałe zabytki poświadczające tysiące lat rozwoju ormiańskiej kultury, wyśmienita naturalna kuchnia, wino i koniaki.

Malowniczy kanion rzeki Uvac, gdzie poza krajobrazami podziwiamy również olbrzymie sępy płowe. Więcej o atrakcjach Serbii.

Serbia. Przypomina Gruzję sprzed kilku lat, czyli z czasu przed wybuchem masowej turystyki. Jest jeszcze naturalna i autentyczna. Gościnna i wesoła. Jeśli ktoś szuka czegoś spoza głównego nurtu turystycznego, to zdecydowanie polecam! Póki nie ruszyły tam tłumy. Myślę, że mamy ledwie kilka lat, później zrobi się tłoczno.

Mostar

Bośnia i Hercegowina. Sąsiadka Serbii, ale bardziej znana i tłumniej odwiedzana. Decydują popularne atrakcje: piękne Sarajewo, fantastyczny Mostar i uroczy Blagaj. Do tego Medziugorie, przyciągające rzesze pielgrzymów. W efekcie, turystów z Polski jest sporo, ale są to głównie wycieczki autokarowe, w biegu odhaczające kolejne punkty na Bałkanach. Ciągle do odkrycia przez wycieczki samolotowe. My łączymy ją w jeden program: Serbia – Bośnia i Hercegowina.

Baalbek

Liban. Kiedyś był w ofercie, później zniknął, turystów wystraszyła wojna w sąsiedniej Syrii. Rok 2019 zapoczątkował wielki powrót wycieczek, również dzięki bezpośrednim połączeniom LOT-u na trasie Warszawa – Bejrut. Po latach przerwy, wiosną zeszłego roku pojechałem sprawdzić aktualną sytuację (zobacz: Liban – informacje). Turystyka kwitła, w hotelach brakowało miejsc, w bejruckiej Hamrze tłok. Korektę przyniosły jesienne antyrządowe protesty, demonstranci blokowali drogi, telewizyjne relacje zniechęcały do wyjazdu. Tuż po tym mieliśmy wycieczkę, grupa wszystko zobaczyła, bez utrudnień. Za to turystów było mniej, zwiedzało się wygodniej. Liban ma wielki turystyczny potencjał i oby tylko polityka nie szkodziła, to z Polski pojedzie wiele wycieczek i pielgrzymek.

Twierdza w Sorokach w 2019 r.

Mołdawia i Naddniestrze. Największe na świecie piwnice winne, najdalsze polskie kresy, naturalna kuchnia, folklor, dobre wina, zabytki, krajobrazy… Mimo sporej gamy atutów Mołdawii jakoś ciężko przebić się do świadomości polskiego turysty. Brakuje promocji, a i my zwyczajnie nie grzeszymy wiedzą na temat tego regionu, więc zapewne z tego powodu nie wiemy, że warto się tam wybrać. Pisałem o tym już na tym blogu (zobacz na przykład: Mołdawia), od lat prowadzę też osobny serwis: moldawia.krzysztofmatys.pl. Sporym atutem wycieczki jest możliwość odwiedzenia Naddniestrza, jednego z najbardziej tajemniczych miejsc w Europie.

Zdjęcie sprzed kilku lat, dziś ta okolica wygląda już inaczej

Gruzja. Na zdjęciu wyżej pokazana jest Cminda Sameba, czternastowieczna kamienna cerkiew, ulokowana u stóp góry Kazbek. Położony na wysokości ponad 2 tys. m n.p.m. zabytek od lat jest jedną z fotograficznych wizytówek Gruzji. Każdy chce tu być i zrobić zdjęcie. Będąc pierwszy raz, z położonego niżej miasteczka Stepancminda (Kazbegi) szedłem pieszo. Później, dziesiątki razy, z kolejnymi wycieczkami, wjeżdżałem terenówkami po wyboistej górskiej ścieżce, dostarczając niezapomnianych przeżyć tym, którzy pokonywali tę trasę pierwszy raz. Dziś, w miejsce ścieżki mamy asfaltową drogę, a na górze, przy cerkwi, spory parking. Zrobiło się wygodniej, szybciej i tłoczniej. Miejsce stało się łatwiej osiągalne, ale przez to straciło na atrakcyjności. Oczywista konsekwencja rozwoju turystyki masowej, widoczna też w innych miejscach Południowego Kaukazu. Niektórzy gniewają się na to i złorzeczą argumentując, że kiedyś było pięknie, a teraz, to już właściwie nie ma po co jechać. Jasne, dziesięć, a nawet pięć lat temu, było bardziej naturalnie i autentycznie. Miejscowi przyjmowali gości, a nie klientów, kierowali się honorem, a nie perspektywą zysku. Tak, to wszystko prawda, z tamtej Gruzji sporo odeszło i już nie wróci, ale ze względu na to, co zostało, ciągle warto tam się wybrać!

Berat, zwany miastem tysiąca okien

Albania. Kiedyś napisałem artykuł o tym, że „Albania, to nie Afganistan”. Chciałem przez to powiedzieć, że nie ma się czego bać (zła sława Bałkanów sprzed lat). Później wybuchła moda, zdecydowały konkurencyjne ceny oraz dziura na rynku, jaka pojawiła się w wyniku kryzysu w takich krajach, jak Tunezja i Egipt. Albania zapowiada się na jeden z bardziej popularnych kierunków 2020 roku. Z tym, że dotyczy to turystyki masowej, a ta ogranicza się do pękających latem w szwach nadmorskich kurortów (Saranda, Wlora, Durres). Tymczasem Albania ma dużo więcej atrakcji i wartych odwiedzenia miejsc, dlatego też dobrze nadaje się na ambitną wycieczkę objazdową.

Persepolis

Iran. Gdy piszę ten artykuł zaczyna się właśnie kolejna polityczna awantura na linii USA – Iran. W ciągu ostatnich lat przeżyliśmy ich już trochę. Niezależnie od tego, jak polskie media by nie straszyły reżimem w Teheranie, to zawsze na miejscu okazywało się, że jest bezpiecznie, miło i sympatycznie. Z Iranem jest tak, że wielu podróżników chce się tam wybrać, bo kusi magia starożytnej Persji, przyciągają tak atrakcyjne miejsca, jak Sziraz, Persepolis i Isfahan. Nie wszyscy jednak jadą, bo jedni się boją, a inni nie wiedzą, że w ogóle można. Można, przynajmniej na razie, przyszłość wygląda niepewnie, dlatego wycieczki do Iranu nie odkładałbym na później.

Czajchana na Jedwabnym Szlaku

Uzbekistan. Coraz łatwiej dostępny, coraz bardziej zatłoczony. Jeszcze niedawno niezbędne były wizy, a do ich wyrobienia sporo formalności, łącznie z zaświadczeniem o zatrudnieniu. Od kilku lat, stopniowo poluzowywano reguły wizowe, znosząc ten obowiązek ostatecznie w 2019 roku. Rząd w Taszkencie wprowadził też inne ułatwienia (więcej w artykule: Zmiany w Uzbekistanie) w efekcie czego w Samarkandzie, Chiwie i Bucharze pojawiło się więcej turystów z Zachodu. Przypadek ten jest kolejnym potwierdzeniem dobrze znanej prawdy, że warto wybierać cel wycieczki, zanim pojawi się na niego moda.

Wszystkie nasze wycieczki dostępne są na stronie internetowej Matys Travel.

Turystyka w 2017 roku

Sporo już wiemy o tym, jakie kierunki cieszyć się będą szczególnym powodzeniem. W turystyce masowej zapowiada się kolejny sezon ze zmniejszonym udziałem Turcji, dlatego ponownie zyska Grecja i Hiszpania. Ze względu na setną rocznicę Fatimy oblegana będzie Portugalia. Już od kilku miesięcy da się odczuć wzmożone zainteresowanie hotelami od Lizbony po Porto.

Plaża w Durres

Plaża w Durres

Wypada mieć też nadzieję, że podobnie jak w zeszłym roku, na topie będzie wypoczynek krajowy. Z punktu widzenia polskiej gospodarki korzystne jest, by jak najwięcej osób wybrało wakacje w kraju. Jak zawsze, polecam egzotyczną i bardzo ciekawą Polskę Wschodnią.

Myślę, że na znaczeniu zyskiwały będą mniej popularne kraje, m.in. Białoruś, Iran, Uzbekistan i Albania. Modę na Bałkany widać już od kliku lat. Część turystycznego ruchu z Egiptu, Tunezji i Turcji próbowano przekierować nad Adriatyk i Morze Czarne. Pisałem o tym już wcześniej w artykule: Biura podróży stawiają na Bałkany.

Czy to będzie rok Białorusi?

Tak dużo o Białorusi nie mówiło się chyba nigdy wcześniej. Władze w Mińsku zrobiły kilka mądrych posunięć udanie promując kraj. Zaczęło się w 2015 r. od ruchu bezwizowego w obrębie Puszczy Białowieskiej. Jesienią 2016 r. doszła możliwość wyjazdu do Grodna bez konieczności posiadania wizy, a za chwilę wejdzie też w życie podobne rozwiązanie obejmujące Mińsk. Dzięki temu media w Polsce, szczególnie te poświęcone turystyce, wielokrotnie zachęcały do wyjazdu na Białoruś. Więcej na ten temat w artykule: Białoruś – ruch bezwizowy.

Muzeum Adama Mickiewicza w Nowogródku

Muzeum Adama Mickiewicza w Nowogródku

Rok dopiero się rozpoczął, ale już widać duży wzrost zainteresowania tym kierunkiem. Dla wielu turystów jest to coś nowego. Wśród klientów naszego biura są tacy, którzy zwiedzili już niemal cały świat, byli w Australii i Japonii, ale nigdy wcześniej nie myśleli o wycieczce do Grodna, Nowogródka i Zaosia. Teraz nadrabiają zaległości, przekonując się przy okazji, że blisko też może być ciekawie.

Z racji położenia Białegostoku (tu jest główna siedziba naszego biura) Białoruś jest jedną z naszych specjalizacji. Znamy i gorąco polecamy!

Albania i Kosowo

Od lat szukam kraju, który mógłby równać się z Gruzją. Tak w naszej ofercie pojawiły się Mołdawia, Armenia, Uzbekistan i Iran. Każdy z nich jest ciekawy, każdy zasługuje na uwagę i jest celem rewelacyjnych wycieczek. Przekonany jestem, że do tego grona dołączą Albania i Kosowo. Mają wiele atutów. Piękne  góry na północy i piaszczyste plaże nad morzem. Do tego zabytki, dobra i naturalna jeszcze kuchnie oraz ciekawe regionalne trunki.

Albańskie góry, Valbona

Albańskie góry, Valbona

Albania mocno zmieniła się w ciągu kilku ostatnich lat (polecam artykuł: Albania to nie Afganistan!). Znacząco poprawiła się kwestia bezpieczeństwa. Wybudowano nowe drogi i hotele. Wielu Albańczyków wróciło do ojczyzny inwestując zarobione na Zachodzie pieniądze. Wolnorynkowe reformy rządu w Tiranie skłoniły włoskich restauratorów do przeniesienia swoich biznesów na drugą stronę Adriatyku. Jest ładnie i ciekawie. A co najważniejsze, w terenie jest jeszcze pusto, nie ma masowego ruchu turystów. W górach można poczuć klimat, jak w Gruzji 10 lat temu!  Jeśli jechać, to właśnie teraz, zanim cały świat ruszy do Albanii. Zatłoczone bywają tylko nadmorskie kurorty, najgorzej jest w Sarandzie, znacznie luźniej w regionie Durres. Artykuł: Plaże Albanii.

Iran. Egzotycznie i bezpiecznie

Turystyka lubi kraje ciekawe, bogate w atrakcje i świeże, to znaczy takie, które do tej pory nie były zbyt często odwiedzane przez turystów. Taki właśnie jest Iran. Na większą skalę otworzył się już kilka lat temu, ale na polskim rynku wzrost zainteresowania zaczynamy odczuwać dopiero teraz. Wcześniej pojawiły się wycieczki z zachodniej Europy.

Iranu nawet nie ma co za bardzo reklamować, osoby jeżdżące po świecie wiedzą, że warto się tam wybrać. Któż nie chciałby zobaczyć starożytnego Persepolis, Szirazu czy Isfahanu? Po prostu trzeba. Prędzej czy później kierunek ten musi pojawić się na drodze każdego ambitnego turysty.

Iran, wnętrze meczetu w Szirazie

Iran, wnętrze meczetu w Szirazie

Wcześniej mogły być obawy o bezpieczeństwo. Nieuzasadnione, na wyrost, ale to już osobny temat. Iran miał złą prasę na Zachodzie, media kreowały zniekształcony obraz kraju. Na szczęście to już minęło. Wraz z normalizacją stosunków politycznych, „niezależne” telewizje zmieniły narrację i już nie straszą. A jak jest w istocie? Iran jest państwem stabilnym, z silną władzą, a w dzisiejszym świecie, ma to duże znaczenie. Dzięki temu Persja jest regionalną wyspą spokoju. W kraju jest bezpiecznie, śmiało można podróżować. Duże znaczenie ma też nastawienie miejscowych. To życzliwi i sympatyczni ludzie. Są otwarci na nowe znajomości. W Iranie przemieszczałem się różnymi środkami transportu: metrem, autobusami, taksówkami i samolotami. Wędrowałem ulicami i uliczkami miast, również nocą. Nie spotkałem się z przejawami agresji. Wszędzie czułem się bezpiecznie. Więcej na ten temat w artykule: Iran – notatki z podróży.

*****

Główną domeną naszego biura są oczywiście wycieczki egzotyczne, ale sporo uwagi poświęcamy też turystyce w naszym regionie. Łączymy Podlasie z wyprawami na Litwę i Białoruś. Polecam takie rozwiązanie. Na urlop, konferencję czy imprezę firmową. Północno-wschodnia Polska kryje wiele atrakcji. Poza dziewiczą przyrodą i wyjątkowymi zabytkami atrakcją jest  też wyśmienita lokalna kuchnia. A wycieczka do pobliskiego Grodna i Wilna będzie zwieńczeniem udanego wyjazdu.

Biura podróży stawiają na Bałkany

W targowej edycji „Wiadomości Turystycznych” (listopad 2015 r.) Agnieszka Rodowicz napisała:

Bałkany to mocna mieszanka kulturowa, etniczna, religijna. Na jednej ulicy stoją obok siebie kościoły katolickie, prawosławne cerkwie i meczety, a słodycz baklawy przełamuje ostry smak papryki.

Mostar, jedna z perełek Bośni i Hercegowiny

Krótki cytat trafnie oddaje klimat miejsca. Nie wyczerpuje tematu, to byłoby zbyt proste, wszak Bałkany obfitują w wiele kontekstów i znaczeń, ale pomyślałem, że to smakowe porównanie wygląda całkiem obiecująco. Sugeruje coś ciekawego i oryginalnego. A przecież w podróżach właśnie o to chodzi.

Biorąc pod uwagę kilka ważnych okoliczności, takich jak położenie regionu oraz jego turystyczne możliwości, śmiało można postawić tezę, że Bałkany są obszarem o niewykorzystanym potencjale. No może z wyjątkiem Chorwacji, od lat już bardzo popularnej. No i oczywiście Grecji, ale ta już od wielu lat funkcjonuje na odrębnych zasadach (dzięki długiej przynależności do świata zachodniego i Unii Europejskiej).

Albania, plaża w Durrës

Albania, plaża w Durrës

Obszar jest całkiem spory, rozciąga się od Rumunii po Chorwację. Od Morza Czarnego po Adriatyk. Region dysponuje długą i silnie rozwiniętą linią brzegową, obfitującą w półwyspy, mniejsze i większe wysepki. Ciepłe morze i plaże. Wiele turystycznych możliwości.

Gdybyśmy chcieli wyznaczyć prostą geograficzną granicę Półwyspu Bałkańskiego, to należałoby narysować linię w przybliżeniu od Odessy do Triestu (Bałkany kończą się na Słowenii). Tak więc znalazłby się tam i fragment czarnomorskiego wybrzeża Ukrainy (Budziak) oraz południe Mołdawii (Gagauzja). Swoją drogą tamte okolice to również bardzo ciekawy obszar i ciągle mało znany wśród turystów. Sama delta Dunaju jest już dużą trakcją. A przecież znajdziemy tam jeszcze Białogród nad Dniestrem, mickiewiczowskie stepy Akermanu, całkiem dobre winnice oraz fenomenalną społeczność staroobrzędowców w Wilkowie. Więcej o tym w artykule: Ukraina i Mołdawia.

Drvengrad – drewniana wieś Emira Kusturicy, pełniąca również rolę hotelu – zobacz nasza wycieczkę: Serbia – Bośnia i Hercegowina

W wielu tekstach znajdziemy sporo rzeczy oczywistych i szybko zmontowanych opisów typu: góry, piękne zabytki, różnorodność kultur oraz wyśmienita kuchnia. Jak chociażby w przewodniku Bezdroży (wydanie V, 2013 r.):

Bałkany to region, który ma moc przyciągania, wręcz uzależniania. Przyczyny bywają rozmaite: niezwykła przyroda – dzikie skaliste góry, sąsiadujące z ciepłym morzem, burzliwa historia, cenne zabytki wszystkich epok, a także eklektyczna kultura, w której przeplatają się wpływy wielu narodowości, chrześcijaństwa i islamu. Jeśli dodamy do tego wspaniałą kuchnię, aromatyczne alkohole, żywiołową muzykę, a nade wszystko spontaniczność mieszkańców, łatwiej będzie zrozumieć, dlaczego tak wielu uległo magii tego wyjątkowego zakątka Europy.

Bajeczne, orientalne Sarajewo

Ale też nie ma się czemu dziwić. Bo jak inaczej w kilku zdaniach przedstawić tak różnorodny, ciekawy i bogaty w atrakcje region. Pewnie, że lepiej pisać o rzeczach nieoczywistych. Dlatego też poświęciłem sporo uwagi Albanii, ale już nie powszechnie znanej i często odwiedzanej Chorwacji. Ta pierwsza, długo spychana na margines zainteresowania branży turystycznej, wciąż jest nieco egzotyczna i tajemnicza. Dzięki temu całkiem blisko mamy kraj, który może nas zaskoczyć, zaciekawić i zaoferować sporo atrakcji. Zobacz artykuł Albania to nie Afganistan.

I właśnie Albania jest jednym z kierunków, na które w stawiają biura podróży. Sezon letni w przyszłym roku zapewne będzie uboższy o Egipt i Tunezję. Krajów tych albo nie będzie w ofercie, albo nie będą cieszyć się dużym zainteresowaniem. Czym je zastąpić? Musi być w miarę blisko i niedrogo. Turcja i Grecja nie wystarczą do przejęcia całego ruchu. Trzeba szukać nowych możliwości. Uwaga branży w sposób naturalny wędruje w kierunku Bałkanów. Chorwacja jest oczywista, Czarnogóra też już została odkryta. Na swoją kolej czeka Albania. Obfitość plaż sprzyja rozwojowi letniej turystyki. Wybudowano sporo całkiem dobrych hoteli. Szczególnie polecam region na północy kraju (Durrës i Golem). Jest tam znacznie mniej ludzi niż w zatłoczonej Sarandzie, w której wypoczywa również wielu Greków z pobliskiego Korfu. Co ważne, w Albanii jest bezpiecznie, mamy śliczne góry i zabytki oraz ciekawą kuchnię, więc obok wypoczynku na plaży rozwijać można też wycieczki. Zobacz mój wcześniejszy artykuł: Turystyka w Albanii.

Malowniczy kanion rzeki Uvac, gdzie poza krajobrazami podziwiamy również olbrzymie sępy płowe. Zobacz więcej o atrakcjach Serbii

Objawieniem najbliższego sezonu może okazać się Rumunia, aż dziwne, że do tej pory tak słabo obecna w ofercie polskich biur podróży. Wieść niesie, że jeden z dużych touroperatorów przymierza się do tego kierunku. Najlepszym obszarem rumuńskiego wybrzeża jest odcinek na południe od Konstancy. Znacznie wcześniej doceniono Bułgarię, do której latem tego roku próbowano przerzucić część turystów do tej pory wybierających Egipt i Tunezję.

Plaża w Rumunii

Plaża w Rumunii

Wyzwaniem może być brak doświadczenia polskich biur podróży. Pracownicy nie znają tych kierunków, brakuje dobrych kontaktów i wiedzy o specyfice miejsca. Poza tym nowość zawsze może spotkać się z brakiem zainteresowania. Dobrym przykładem jest letni wypoczynek w Gruzji. Po kilku latach prób z czarterem do Batumi Itaka wycofała się z tego pomysłu. Plażowanie w Gruzji nie cieszyło się dużym powodzeniem. Powód? Poza pogodą (w Batumi często pada) znaczenie mogło mieć także niezrozumienie gruzińskiej specyfiki. Dużo o tym by mówić. Zainteresowanych odsyłam moich artykułów, np. tu: Gruzja nie jest kierunkiem dla każdego.

W sprzyjających okolicznościach turystyka powinna rozwijać się na całym północnym i zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego. Z wiadomych powodów poza naszym zasięgiem jest Krym. Tam, podobnie jak w separatystycznej Abchazji, rozwijać się może turystyka rosyjska. Ale już całe wybrzeże od Odessy na południe, jest w naszym zasięgu. Wyłączyć trzeba tylko leżącą na pograniczu rumuńsko-ukraińskim deltę Dunaju, bo to obszar chroniony ze względu na unikalne walory przyrodnicze.

Wyszegrad w Bośni i słynny most, bohater noblowskiej książki Ivo Andrića „Most na Drinie” – znajduje się w programie naszej wycieczki do Serbii, Bośnia i Hercegowiny

Wydaje się, że w nadchodzącym roku kierunki rozwoju będą determinowane nie tylko przez gusta turystów i plany organizatorów, ale też przez sytuację polityczną, dziś trudną do przewidzenia. Wydarzyć się może wiele. W tej sytuacji biura podróży muszą wkalkulować ryzyko, obstawiając takie a nie inne destynacje.

Z wiadomy względów największy nacisk położyłem na turystykę masową, związaną z wypoczynkiem na plaży. Warto jednak pamiętać o tym, że Bałkany są świetnym celem wycieczek objazdowych. Duży i zróżnicowany obszar stwarza warunki do organizacji wielu interesujących tras. Tu znajduje się artykuł omawiający najważniejsze turystyczne atuty Serbii, Bośni i Hercegowiny.

Wycieczka do Albanii i Kosowa

Turystyka w Albanii

Wstyd się przyznać, ale nigdy wcześniej tam nie byłem. Bardziej atrakcyjne wydawały się dalekie lądy. Pędziło się za egzotyką, kusiły odległe kontynenty. Podejście zmieniłem kilka lat temu. Przyszedł czas na Gruzję, Armenię, Mołdawię… Blisko i też ciekawie. W końcu dotarłem do Albanii. (Polecam wycieczkę Albania i Kosowo).

Tirana. Plac Skandenberga

Tirana. Plac Skanderbega

Pojechałem latem. Żałuję, że na krótko, że nie zobaczyłem więcej. Wiem, że wrócę. Kilka miesięcy temu napisałem o Tiranie. Turystyczne centrum stolicy, to dawna dzielnica komunistycznych dygnitarzy. Kiedyś zamknięta i pilnie strzeżona, dziś przyciąga ludzi z całego świata. Tu króluje życie, rozrywka i pieniądze. Najdroższe piwo wypiłem w modnym klubie sąsiadującym z willą Hodży, dyktatora, który przez dziesięciolecia idiotycznej polityki doprowadził kraj do ruiny. Kiedyś straszne miejsce, dziś z nową energią i wesołymi barwami. Podoba mi się podejście Albańczyków. Na turystyczną atrakcję zamieniają nawet chore dzieło Hodży – bunkry, które wrosły w krajobraz miast i wsi. Planował wybudować ich milion. Zdążył wznieść 700 tysięcy, każdy o wartości kilkupokojowego mieszkania.

Są na świecie miejsca, w których odzyskuję wiarę w sens przemian. Jednym z nich jest Albania. Wystarczyło pozwolić ludziom działać, ukrócić przestępczość i korupcję. Efekty? Gospodarka rozwija się błyskawicznie, a firmy przenoszą tu chociażby Włosi, zmęczeni biurokracją w swoim kraju.

Jedna z plaż

Jedna z plaż

Jest bezpiecznie, śmiało można jechać. Wiem, że kontrastuje to z powszechną opinią na temat Albanii, ale bać się naprawdę nie ma czego. Reformy ostatnich lat przyniosły zdumiewający efekt. Podobnie jak kilka lat wcześniej w Gruzji.

Rozmawiałem z Albańczykiem. Zaprosił dwóch młodych Brytyjczyków. Przygotowali się niemal jak na wojnę. Myśleli, że po powrocie do domu pochwalą się wyprawą do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na świecie. Jakież było ich zdumienie! Już pierwsze dwa dni w Tiranie całkowicie zmieniły opinię o Albanii. Więcej na ten temat w artykule Albania to nie Afganistan.

A turystyczne atrakcje? Jest ich trochę.

Najważniejsze jest morze. Albania ma długi pas wybrzeża, a na nim sporo pięknych, szerokich plaż. Część z nich jest już całkiem dobrze wykorzystana. To na południu kraju, w okolicach Sarandy – tu wypoczywają również Grecy (bo taniej niż na pobliskim Korfu). Na północy, bliżej Tirany, w okolicach Durrës jest mniej tłocznie. W czerwcu cieszyłem się pustymi plażami. Infrastruktura przygotowana, hotele, restauracje, leżaki i parasole. Tylko turystów mało. Ceny bardzo atrakcyjne. W hotelach o standardzie turystycznym, powiedzmy odpowiadającym 2 czy 3 gwiazdkom, pokój dwuosobowy ze śniadaniem kosztuje ok. 30-40 euro. Tłoczniej jest w lipcu i sierpniu. Więcej na ten temat: Plaże Albanii.

Kruja

Kruja

Góry. Tu zachowały się tradycje, kuchnia i klimat. Miejscowi mówią, że kto nie widział gór, ten nie zna Albanii. Najładniejsze są na północy, przy granicy z Czarnogórą, to Alpy Albańskie.

Zabytki. Albania to dawny teren świata antycznego. Z piękną i bogatą historią. Dla przykładu, Durrës, dziś drugie co do wielkości miasto Albanii, założone zostało już w 625 roku p.n.e. Nazwa pochodzi od greckiego Dyrrhachion. Świadectwem tego jest spory i dobrze zachowany amfiteatr.

Słabiej jest jeśli chodzi o okres średniowiecza. Wiele zabytków sakralnych zniszczyli komuniści w czasach Hodży. Równano z ziemią wszystko, co kojarzyło się z religią. W Tiranie pozostał tylko jeden obiekt, pochodzący z XVIII wieku meczet Ethem Beja. Niewiele też zachowało się z zamku w Kruji. Dla Albańczyków to niemal święte miejsce. Tu przez długie lata, Skanderbeg, ich bohater narodowy bronił Europy przed naporem Turków.

Mozaiki w amfiteatrze w Durres

Mozaiki w amfiteatrze w Durres

Specyficzne są muzea. Stare gmachy, budowane by kultywować w nich rewolucyjnych bohaterów. Ekspozycje oczywiście zmieniono, ale klimat pozostał. Zobacz artykuł Muzea Tirany. Mogą stanowić turystyczną atrakcję, ale musimy je odpowiednio potraktować. Nie szukajmy czegoś, co mogłoby się równać z najsłynniejszymi europejskimi obiektami.

Albania jest na początkowym etapie turystycznego biznesu. Niby coś się już zaczęło, ale klientów jeszcze niezbyt wielu. Dzięki temu jest ciekawie, oryginalnie i dość tanio. Możemy liczyć na autentyczną gościnność. Stan ten ma oczywiście i swoje gorsze strony. Dla mnie największym problemem były kwestie językowe. Albańczycy nie mówią po angielsku. Ani słowa po rosyjsku. Również w hotelach, restauracjach i taksówkach! Niektórzy znają włoski i trochę grecki. Stąd praktyczna rada. Warto mieć pod ręką kartkę i długopis. Często jedynym rozwiązaniem jest zapisywanie cen, godzin i kierunków jazdy. To pomoże w komunikacji. A porozumieć się warto, bo Albania to całkiem przyjemny kraj. Polecam nasz film o Albanii.

Zobacz także: Moja Armenia

Nasza wycieczka: Albania i Kosowo.

Co nowego?

Trochę się dzieje. Jak zwykle o tej porze roku. Maj i czerwiec upłynął pod znakiem Gruzji i Armenii. Kilka wypraw na Południowy Kaukaz. Jest jak było – bezpiecznie, gościnnie, super! Więcej na ten temat w artykule: Bezpieczne wycieczki do Gruzji i Armenii.

Jakimś cudem udało mi się wygospodarować kilka dni na wypad do Albanii. Piękny kraj, polecam!
Mój nowy blog o Albanii.

Górski Karabach

Górski Karabach

Zachód jest nudny. Cała nadzieja w takich miejscach, które do tej pory uważaliśmy za zupełnie nieturystyczne. Niesłusznie zresztą. Mają duży potencjał. Są ciekawe. Inspirują, wciągają. Potrafią zafascynować.

Szukam, podróżuję ich śladem. Wiele lat temu odkryłem Gruzję i Armenię, trochę później Mołdawię… Z Syrii i Libanu wyrzuciła nas wojna. Wielka szkoda, to były piękne wycieczki. Lubię bliższą egzotykę. Orient jest w zasięgu 3 godzin lotu. Polscy turyści od lat eksplorują daleką Azję czy Amerykę Południową, a nie byli jeszcze w Gruzji czy Albanii.

A w międzyczasie dużo pisania. Przymierzam się do książki. Na razie powstał nowy serwis poświęcony Gruzji.

Z najnowszych rzeczy: rozmowa o blogowaniu w „Dzienniku Turystycznym”.

Życzę udanych wakacji!

Albania. Tirana

Zacząć trzeba od tego, że główny plac miasta wcale nie jest najważniejszym miejscem w stolicy. Życie toczy się gdzieś indziej. Przede wszystkim w dawnej dzielnicy komunistycznych dygnitarzy. Kiedyś zamknięta dla zwykłych śmiertelników, chroniła funkcjonariuszy reżimu. Dziś rządzą tu pieniądze. (Zobacz program wycieczki do Albanii).

Plac Skanderbega, centrum tirany

Plac Skanderbega, centrum Tirany

Ulokowały się w niej prestiżowe banki, najlepsze sklepy i restauracje. Jest turystyczną mekką. Mnóstwo barów, kawiarni i klubów. Hotele i sklepy z pamiątkami. Miejsce żyje dniem i nocą. Gwarne, kolorowe, drogie… Piwo w barze „Tao” obok wilii Hodży – 300 leków (10 zł). Dla porównania, pyszny kebab z dodatkami i piwem, w restauracji dla miejscowych, obok placu Skanderbega – 150 leków.

Willa Hodży

Willa Hodży

Willa Hodży, komunistycznego satrapy, w absurdalny sposób rządzącego Albanią przez 41 lat, stoi dziś pusta. Obudowana niemal z każdej strony topowymi klubami. Jest w tym coś perwersyjnego – bawić się przy amerykańskiej muzyce, popijając zachodnie piwo, w ogródku czerwonego dyktatora. Chyba na tym właśnie opiera się komercyjny sukces tej dzielnicy.

Tirana próbuje wykorzystać to, co zostawili po sobie komuniści. W czasach Hodży zniszczono tak wiele zabytków, że dziś nie ma wyjścia, w turystyczne atrakcje trzeba zmienić najgłupsze dzieła dyktatora. Przy głównej alei miasta, na skraju parku eksponowany jest bunkier. Hodża chciał wybudować ich milion, zdążył 700 tys. (Jeden bunkier kosztował tyle, co dwupokojowe mieszkanie. Olbrzymie pieniądze i ludzka energia wyrzucone w błoto). Można wejść do środka. Malutki. Miejsca najwyżej  dla trzech osób, ale muszą siedzieć w kucki, jest tak nisko.

Piękny kraj miliona bunkrów. Czy takie hasło można wykorzystać w promocji turystyki?

Wróćmy do głównego placu Tirany. Od niego opowieść zaczynają wszystkie przewodniki. Kiedyś stał tu olbrzymi pomnik Hodży. Dziś pośrodku dużego trawnika wznosi się konny posąg Skanderbega, największego narodowego bohatera. W XV wieku przez kilkadziesiąt lat opierał się tureckiej nawale. Zyskał tym sławę w całej chrześcijańskiej Europie. I choć takie państwo jak Albania po raz pierwszy pojawiło się dopiero w 1912 roku, to dokonania jednego ze średniowiecznych książąt są tego kraju mitem założycielskim. Oto jeden z paradoksów Albanii.

Bunkier w Tiranie, jeden z 700 tysięcy.

Bunkier w Tiranie, jeden z 700 tysięcy.

Robię zdjęcie. W jednym kadrze mam pomnik Skanderbega, flagę Albanii, wspominaną w przewodnikach wieżę zegarową i oczywiście charakterystyczny minaret.

Meczet Ethem Beja wzniesiono w XVIII wieku.  Dziś jest najważniejszym zabytkiem Tirany. Tylko on przetrwał czas burzenia wszystkiego, co z religią związane. Dla niego Hodża zrobił wyjątek, oszczędził, mimo, że to przecież samo centrum, tuż obok budynków rządowych. Dlaczego? Trudno powiedzieć. Do czegoś był potrzebny. Coś chciał pokazać. Może to, że szanuje zabytki… Urządzano tu pokazówki. Wejść do meczetu mogli wyłącznie zagraniczni goście. Wszyscy Albańczycy byli obywatelami „pierwszego całkowicie ateistycznego państwa”.

Meczet Ethem Beja

Meczet Ethem Beja

Dziś meczet wrócił do swych religijnych funkcji. Przekonałem się o tym pierwszej godziny pobytu. Dobiegł mnie śpiew muezina, wezwanie do modlitwy. Turyści mogą wchodzić. W środku urzekają piękne zdobienia ścian. Jeśli poprosi się dozorcę, to włączy światło. Można fotografować. Na pewno warto tu zajrzeć.

Mauzoleum Hodży

Mauzoleum Hodży

Nie odmówiłem sobie przyjemności odwiedzenia piramidy Hodży. Budowla z betonu i szkła. Ani ładna, ani brzydka. Raczej nie te kategorie jej się należą. Absurdalna w swoim zadęciu. Hodża był najdłużej rządzącym europejskim dyktatorem (od 1944 r. aż do śmierci w 1985). W komunizmie prześcigał ZSRR i Chiny. Dziś dookoła jego mauzoleum hula kapitalizm. Tuż obok wyrosły okazałe biurowce, siedziby banków.

Po obaleniu komunizmu szczątki dyktatora przeniesiono na cmentarz. Opuszczona piramida niszczeje. Jest to jedyny zaniedbany obiekt w tej części miasta. Wszędzie dookoła ładnie, wesoło. Tylko tu jakoś tak, jakby komunizm dopiero upadł. Chyba nie ma pomysłu na jej zagospodarowanie. Zbyt ciężki temat, zbyt duży kaliber.

……

Uliczne obserwacje. Właśnie minąłem mężczyznę, który mógłby być sobowtórem Abdullaha, króla Jordanii. Jaką urodę mają Albańczycy? Skąd pochodzą, jakim językiem się posługują? To jeden z najstarszych europejskich ludów. Wywodzą się od starożytnych Ilirów, współczesnych Grekom i Rzymianom. Język? Skomplikowany, trudny. Stary, indoeuropejski.

Po kilku dniach w Tiranie czułem się jak u siebie. Kusiło żeby zostać dłużej. Tyle, że kolejne miejsca czekały. Ruszyłem nad morze, do Durres.

Zobacz artykuł: Albania to nie Afganistan!

 

Działa na WordPress & Szablon autorstwa Anders Norén